Τοποθέτηση του Υπουργού Εσωτερικών Αλέξη Χαρίτση στην Ολομέλεια της Βουλής στις 6/3/2019

Ευχαριστώ, κύριε Πρόεδρε.

Θα χρειαστώ λίγο την ανοχή σας και την ανοχή του Σώματος ως προς τον χρόνο γιατί είναι μια μακροσκελής και σύνθετη τροπολογία, έτσι ώστε να μπορέσω να αναπτύξω το σκεπτικό της.

Κυρίες και κύριοι Βουλευτές, όπως γνωρίζετε πάρα πολύ καλά, η διοικητική διαίρεση της χώρας διαμορφώθηκε με τον ν.3852/2010, με τον οποίο μεταρρυθμίστηκε συνολικά η οργάνωση στις δύο βαθμίδες της Αυτοδιοίκησης και επανακαθορίστηκαν τα όρια των αυτοδιοικητικών οργανισμών. Το Πρόγραμμα «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ» είχε στόχο την αναδιάταξη της αποκεντρωμένης διοίκησης σε μεγαλύτερη κλίμακα, ώστε αφενός να επιτευχθεί ένας οργανωτικός εξορθολογισμός και αφετέρου, με τη μεταφορά και συγκέντρωση ανθρώπινων και οικονομικών πόρων σε μεγαλύτερους σχηματισμούς, να ενισχυθεί η διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια της Αυτοδιοίκησης.

Σήμερα, λοιπόν, η χώρα διαιρείται σε επτά αποκεντρωμένες διοικήσεις, δεκατρείς περιφέρειες και τριακόσιους είκοσι πέντε δήμους. Τα οκτώ χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από την εφαρμογή του «Καλλικρατικού» προγράμματος επιτρέπουν με ασφάλεια έναν απολογισμό για τη λειτουργικότητα, την αποτελεσματικότητα, αλλά και τις επιμέρους αστοχίες της διοικητικής αυτής αναδιάρθρωσης.

Με τις παρούσες ρυθμίσεις, λοιπόν, που φέρνει η συγκεκριμένη διάταξη, επιχειρείται η αντιμετώπιση συγκεκριμένων οριακών περιπτώσεων μέσα από τον ανακαθορισμό των διοικητικών ορίων πρωτοβάθμιων ΟΤΑ που προέκυψαν από συνένωση και που, όπως αποδείχθηκε τελικά στην πράξη καθ’ όλη αυτήν την οκταετή περίοδο, κατέστησαν μη λειτουργικοί σε σημείο να τίθεται σε διακινδύνευση η βιωσιμότητά τους, αλλά και να υποβαθμιστεί αισθητά η ζωή των κατοίκων των περιοχών αυτών.

Η τοπικότητα, δηλαδή η αυτοδιοίκηση των τοπικών κοινωνιών, αποτελεί τον προστατευόμενο πυρήνα των σχετικών συνταγματικών διατάξεων και ως εκ τούτου οι εκάστοτε αυτοδιοικητικοί σχηματισμοί δεν μπορεί να τείνουν, από άποψη μεγέθους, σε αυτοδιοικητικά σχήματα ανώτερων βαθμίδων. Αυτό με έναν τρόπο είναι το πρόβλημα που εντοπίσαμε σε διάφορες περιοχές της χώρας, όπου είχαν δημιουργηθεί υδροκέφαλοι δήμοι που αδυνατούσαν να ανταποκριθούν στην εξυπηρέτηση όλων των κατοίκων μιας περιοχής.

Κριτήριο στην απόφαση ανασυγκρότησης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε κάθε περίπτωση, είτε αυτό αφορά συνενώσεις είτε αφορά τη διάσπαση υφιστάμενων δημοτικών σχημάτων, πρέπει να είναι η προσφορότερη και αποτελεσματικότερη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων προς τον σκοπό της τήρησης της συνταγματικής αρχής της ισότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών από τους ΟΤΑ προς τους πολίτες όλης της επικράτειας.

Αυτό είναι και το βασικό κριτήριο και για τις συγκεκριμένες ρυθμίσεις που φέρνουμε σήμερα, αφού κρίθηκε πρώτα από τις ίδιες τις τοπικές κοινωνίες όσο, όμως, και από την ενδελεχή εξέταση των επιμέρους στοιχείων και μεγεθών του κάθε υπό κατάτμηση δήμου ότι η συνένωση κατ’ ουσία ακύρωσε την ικανότητα ολόκληρων περιοχών να οργανώνονται και να αυτοδιοικούνται.

Υπήρξαν συγκεκριμένα επιμέρους κριτήρια βάσει των οποίων ελήφθησαν οι σχετικές αποφάσεις. Κατ’ αρχάς, πρώτον, κριτήρια πληθυσμιακά. Δεύτερον, κριτήρια κοινωνικά, όπως για παράδειγμα το μέσο μέγεθος νοικοκυριού, οι μορφωτικοί δείκτες, το ποσοστό αλλοδαπών στον συγκεκριμένο δήμο. Τρίτον, κριτήρια οικονομικά, κριτήρια επίσης γεωγραφικά, όπως είναι το σχήμα, η προσβασιμότητα, τα δίκτυα υποδομών της περιοχής. Υπήρξαν κριτήρια αναπτυξιακά, η δομή της τοπικής οικονομίας, η ύπαρξη εκπαιδευτικών και ερευνητικών ιδρυμάτων, η συμμετοχή σε κοινοτικά και εθνικά χρηματοδοτικά προγράμματα. Επίσης, κριτήρια λειτουργικά και βιωσιμότητας του νέου δημοτικού σχήματος, όπως, βεβαίως, κριτήρια πολιτιστικά, ιστορικά και τέλος κριτήρια χωροταξικά.

Όλα αυτά τα κριτήρια, λοιπόν, εξετάστηκαν σε συνδυασμό με τις δυνατότητες βιωσιμότητας των υπό σύσταση δήμων, καθώς και τον επείγοντα χαρακτήρα των προβλημάτων.

Κατά τη γνώμη μου, πολύ σημαντικό στοιχείο σε όλη αυτήν την προσπάθεια είναι το γεγονός ότι και από τοπικούς παράγοντες που δεν ανήκουν στον χώρο της Κυβέρνησης, της Συμπολίτευσης, αλλά ανήκουν στον χώρο της Αντιπολίτευσης έχουν διατυπωθεί θετικές απόψεις σε σχέση με τις συγκεκριμένες ρυθμίσεις.

Κυρίες και κύριοι Βουλευτές, μία από τις βασικές αρχές στις οποίες στηρίχθηκε η διοικητική διαίρεση της χώρας με το Πρόγραμμα «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ» ήταν «κάθε νησί και δήμος». Η αρχή αυτή στην πράξη λειτούργησε πράγματι αποτελεσματικά για τις περιπτώσεις μικρών νησιών σε έκταση και πληθυσμό, καθώς και σε νησιά χωρίς, θα έλεγα, σοβαρές ιδιαιτερότητες ως προς τη μορφολογία τους.

Η οριζόντια, όμως, εφαρμογή αυτού του μέτρου σε όλα ανεξαιρέτως τα νησιά, εκτός από την Κρήτη και την Εύβοια, βεβαίως, δημιούργησε σε κάποια εξ αυτών ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα, τα οποία εάν δεν αντιμετωπιστούν άμεσα, θέτουν σε διακινδύνευση τη λειτουργικότητα των δήμων αυτών, παράγουν αφόρητες δυσχέρειες και ανισότητες και μια ανισομερή ανάπτυξη των περιοχών μέσα στον ίδιο τον δήμο.

Με βάση άλλωστε τη συνταγματική πρόβλεψη του άρθρου 101, τόσο η νησιωτικότητα όσο και η ορεινότητα μιας περιοχής οφείλει να λαμβάνεται υπόψη από τον νομοθέτη κατά τη ρύθμιση των ζητημάτων Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με σκοπό την ισόρροπη και ολόπλευρη ανάπτυξη όλων των περιοχών, πολύ περισσότερο μάλιστα που σε κάποιες από τις υπό εξέταση περιπτώσεις στη συγκεκριμένη διάταξη συνδυάζεται τόσο το στοιχείο της νησιωτικότητας όσο και της ορεινότητας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η Σάμος, για παράδειγμα, είναι κατά 92% ορεινή και ημιορεινή, η Κεφαλονιά έχει δύο μεγάλους ορεινούς όγκους και είναι το ορεινότερο νησί των Επτανήσων. Αυτά είναι μόνο κάποια ενδεικτικά παραδείγματα.

Γι’ αυτόν άλλωστε τον λόγο, δηλαδή το στοιχείο της ορεινότητας, εκτός από τα τέσσερα νησιά, Λέσβος, Σάμος, Κέρκυρα και Κεφαλονιά, στη συγκεκριμένη διάταξη περιλαμβάνεται και ο Δήμος Σερβίων Βελβεντού, λόγω ακριβώς της ορεινότητας του Βελβεντού και των μεγάλων ανισοτήτων που παρήχθησαν στην πράξη από τη συνένωση των δύο πάλαι ποτέ «Καποδιστριακών» δήμων.

Έτσι, λοιπόν, ρυθμίζουμε άμεσα περιπτώσεις που δεν μπορούσαν να περιμένουν άλλο. Στην αναλυτική αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τη ρύθμιση θα βρείτε στοιχεία για κάθε μία από αυτές τις πέντε περιπτώσεις που τεκμηριώνουν, πιστεύω, με επάρκεια τη σκοπιμότητα των συγκεκριμένων ρυθμίσεων.

Ταυτόχρονα, όμως, συγκροτούμε και νομοπαρασκευαστική επιτροπή, η οποία θα έχει επιστημονικό και διακομματικό χαρακτήρα, η οποία θα μελετήσει όλα τα άλλα ώριμα σχετικά αιτήματα δήμων, θα συντάξει τις σχετικές μελέτες και σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα, μέσα σε λίγους μήνες, θα εισηγηθεί για το ποιες επιπλέον ρυθμίσεις πρέπει να γίνουν και πού.

Γιατί ξέρουμε ότι υπάρχουν και αλλού αντίστοιχα προβλήματα πέρα από τις πέντε περιπτώσεις τις οποίες αντιμετωπίζουμε με τη συγκεκριμένη διάταξη. Να αναφέρω ενδεικτικά την περίπτωση του Δήμου Σοχού στη Θεσσαλονίκη, τον Ζαρό, το Τυμπάκι και τον Ρούβα στο Ηράκλειο της Κρήτης, το Αλιβέρι και την Αιδηψό στην Εύβοια. Βέβαια και αλλού υπάρχουν αντίστοιχες περιπτώσεις.

Επίσης, γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά ότι υπάρχουν και Βουλευτές της Αντιπολίτευσης, αλλά και της Συμπολίτευσης, οι οποίοι το προηγούμενο διάστημα προσπάθησαν, αν θέλετε, να διατυπώσουν σε αρκετές περιπτώσεις με τεκμηριωμένο τρόπο τα σχετικά αιτήματα των τοπικών κοινωνιών. Τους έχουμε ακούσει, έχουμε εικόνα και η επιτροπή που θα συσταθεί θα εξετάσει όλες αυτές τις περιπτώσεις με πολύ μεγάλη προσοχή.

Επιτρέψτε μου να κάνω μία ειδική αναφορά στα νησιά, επειδή η Κυβέρνησή μας όλα τα προηγούμενα χρόνια έκανε μια πολύ μεγάλη προσπάθεια για να αντιμετωπίσει δομικά προβλήματα και παθογένειες των νησιών, τα οποία δεν είχαν αντιμετωπιστεί όλα τα προηγούμενα χρόνια. Και μιλώ για πολύ συγκεκριμένες παρεμβάσεις, όπως είναι το μεταφορικό ισοδύναμο, όπως είναι τα ειδικά αναπτυξιακά προγράμματα, όπως είναι οι στοχευμένες προσλήψεις κατά προτεραιότητα σε νησιωτικούς δήμους, όπως βεβαίως τα ειδικά κριτήρια για τη νησιωτικότητα που για πρώτη φορά μπαίνουν στον «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗ» ως προς την κατανομή των κεντρικών αυτοτελών πόρων.

Είναι, λοιπόν, προφανές ότι όλη αυτήν την προσπάθεια που έχουμε κάνει για τα νησιά δεν θα μπορούσαμε να μην τη συνεχίσουμε και με θεσμικές παρεμβάσεις, οι οποίες είναι αναγκαίες, όπως και η συγκεκριμένη διάταξη.

Δεν θα μπορούσαμε να αφήσουμε άλλωστε τους πολίτες, για παράδειγμα στο Σίγρι της Λέσβου, να μην απολαμβάνουν βασικές υπηρεσίες δημόσιας υγιεινής, γιατί το απορριμματοφόρο κάνει τέσσερις ώρες διαδρομή για να μαζέψει τα σκουπίδια.

Δεν θα μπορούσαμε να αφήσουμε σεισμογενείς και σεισμόπληκτες περιοχές, όπως στην Κεφαλονιά, που συνδυάζει όχι μόνο τη νησιωτικότητα, αλλά και την ορεινότητα, όπως είπα και πριν, να μην μπορούν να καλύψούν εδώ και τέσσερα χρόνια μετά τους σεισμούς τις ζημιές, επειδή το νησί αναπτύσσεται τελείως ανισομερώς.

Και βεβαίως δεν θα μπορούσαμε να αφήσουμε στην παρακμή και μία πόλη σαν το Βελβεντό, η οποία από πρότυπος Δήμος, δραστήριος οικονομικά και πολιτιστικά, σήμερα βρίσκεται με κλειστούς ορεινούς δρόμους επί μήνες, με κλειστές βιβλιοθήκες, με κλειστούς συλλόγους.

Τότε θα ήμασταν ενάντια στο Σύνταγμα, γιατί η διοίκηση έχει υποχρέωση να εξασφαλίζει την ισότητα όλων ανεξαιρέτως των πολιτών στις παρεχόμενες υπηρεσίες.

Μέχρι τώρα από την εγκατάσταση των νέων αυτοδιοικητικών αρχών μετά τις εκλογές του Μαΐου τον Σεπτέμβρη του 2019, οπότε και θα αρχίσουν να λειτουργούν οι νέοι Δήμοι, υπάρχει ένα μεταβατικό διάστημα έξι περίπου μηνών για να προετοιμάσουν οι υφιστάμενοι Δήμοι τη νέα κατάσταση.

Σ’ αυτόν τον πρώτο λόγο έχουν, βεβαίως, οι Δήμοι και οι τοπικές κοινωνίες οι οποίες θα πρέπει να συνδράμουν για να γίνει αυτή η μετάβαση ομαλά. Είναι, βεβαίως, αυτονόητο ότι από τη μεριά μας θα παρασχεθεί κάθε δυνατή βοήθεια σ’ αυτή την προσπάθεια. Άλλωστε, η ρύθμιση περιλαμβάνει μια σειρά από διατάξεις, όπως θα δείτε όταν θα την διαβάσετε προσεκτικά, σαφείς διατάξεις με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα για το πώς θα γίνει ακριβώς η διάσπαση, τι θα γίνει με το καθεστώς των υφιστάμενων υπαλλήλων και εργαζομένων, τι θα γίνει με τη διανομή της περιουσίας του Δήμου, με τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου κ.ο.κ.

Επίσης, περιλαμβάνονται στη διάταξη ειδικές ρυθμίσεις για πρόσληψη νέου προσωπικού, εφόσον χρειαστεί, κατά προτεραιότητα, ώστε να μην υπάρξει κανένα πρόβλημα στους νεοσύστατους Δήμους.

Στην κατάρτιση των ρυθμίσεων αυτών θέλω, κλείνοντας, να πω ότι έγινε μια πολύ μεγάλη προσπάθεια από τις υπηρεσίες του Υπουργείου μας, του Υπουργείου Εσωτερικών, όπως, επίσης, και από τους συνεργάτες μου, που κάποιοι απ’ αυτούς είναι σήμερα εδώ, που σε δύσκολες συνθήκες και με πολύ ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα μόχθησαν πραγματικά για να φτάσουμε στο σημερινό αποτέλεσμα. Θέλω να τους ευχαριστήσω όλους και δημοσίως για την αφοσίωση και τη πολύ μεγάλη προσπάθεια την οποία έκαναν, γιατί το εγχείρημα της διάσπασης Δήμων γίνεται για πρώτη φορά στην ελληνική Δημόσια Διοίκηση, αλλά εμείς τολμήσαμε και το κάνουμε πράξη.

Η συνένωση των Δήμων με τον «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ» ωφέλησε πράγματι πολλούς Δήμους σε όλη τη χώρα –αυτό είναι αλήθεια- όμως, υπήρξαν και πολλές περιπτώσεις όπου αυτός ο κανόνας είχε εξαιρέσεις, είχε αστοχίες, τις οποίες πρέπει να θεραπεύσουμε. Είναι υποχρέωσή μας να τις αναγνωρίζουμε ειδικά όταν σε κάποιες περιπτώσεις η συνένωση ακύρωσε την ικανότητα ολόκληρων περιοχών να οργανώνονται και να αυτοδιοικούνται και αναίρεσε ουσιαστικά στην πράξη το δικαίωμα μερίδας συμπολιτών μας να έχουν πρόσβαση σε βασικές δημοτικές υπηρεσίες.

Ο βασικός κανόνας στην Αυτοδιοίκηση δεν μπορεί να είναι άλλος παρά η καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση του πολίτη στο τοπικό επίπεδο και είμαι σίγουρος ότι μαζί με τους Δήμους, που θα υλοποιήσουν το σχέδιο αυτό στους επόμενους μήνες, θα έχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Γι’ αυτό και σας καλώ να υποστηρίξετε τη συγκεκριμένη τροπολογία.

Σας ευχαριστώ πολύ.